فرش‌ها امروزه به بهترین، محبوب‌ترین و رایج‌ترین زیراندازها در میان مردم تبدیل شده‌اند که در انواع مختلف ماشینی و دستبافت وجود دارند. فرش‌ها در حقیقت از ارکان مختلفی تشکیل شده‌اند و شیرازه یکی از مهم‌ترین آنهاست که در حقیقت نقش یک محافظ و قاب را برای نگهداری سایر اجزا بر عهده دارد. شیرازه همانند سایر بخش‌های فرش می‌تواند بعد از مدتی دچار آسیب و خسارت شود و نیاز به تعمیر و ترمیم داشته باشد. شیرازه دوزی فرش در اصل همان بافت گرد لبه‌های فرش است که در کناره‌های طولی فرش بافته می‌شود و وظیفه اصلی آن حفاظت از فرش است. در ادامه مطلب به بررسی شیرازه دوزی و روش‌های آن پرداخته خواهد شد.
شیرازه دوزی فرش چیست؟
شیرازه فرش از جمله ارکان اصلی فرش است که در طرف چپ و راست آن قرار دارد و ممکن است بعد از مدتی دچار پوسیدگی شود و نیاز به تعمیر و ترمیم داشته باشد. در این روش شیرازه فرسوده از فرش جدا می‌شود و یک شیرازه مشابه دیگر به آن بافته دوخته خواهد شد. شیرازه دوزی یک کار کاملاً تخصصی و حرفه‌ای است و مانند رفوی فرش نیاز به تخصص و مهارت دارد و افرادی عادی نباید اقدام به انجام آن بکنند.
مهم‌ترین عوامل خراب شدن شیرازه فرش
به صورت کلی فرش‌های ماشینی و دستبافت می‌توانند طول عمر مشخصی داشته باشند و تحت شرایط ویژه ممکن است دچار آسیب و خسارت شوند. از جمله مهم‌ترین دلایلی که باعث خراب شدن شیرازه فرش‌ها می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- زمانی که رطوبت به شیرازه‌های فرش برسد باعث می‌شود به مرور زمان دچار پوسیدگی و خرابی شوند.
- تماس بیش از حد شیرازه فرش با زمین و سائیده شدن آن بر روی سطوح سفت و ناهموار می‌تواند در نهایت باعث نخ نما شدن و از بین رفتن شیرازه‌ها شود.
- یکی دیگر از مهم‌ترین دلایل خراب شدن شیرازه فرش‌ها بیدخوردگی آن است که می‌تواند ناشی از وجود رطوبت و نگهداری نادرست باشد
- از دیگر عوامل خراب شدن شیرازه پارگی آن است که می‌تواند ناشی از وارد شدن ضربه و … باشد.
مزیت اساسی شیرازه بافی در فرش
در اصل شیرازه‌بافی فرش می‌تواند مزیت‌های متعددی داشته باشد که مهم‌ترین آنها به شرح زیر می‌باشند:
- عدم وجود شیرازه باعث می‌شود که پرزهای فرش به صورت منظم در کنار هم قرار بگیرند. در طول زمان بافت طولی فرش ریخته شده و از تراکم بافت آن کم می‌شود و بعد از مدتی حاشیه فرش کم می‌شود و شیرازه دوزی باعث می‌شود که فرش مستحکم شود و با نظم بیشتری در کنار هم قرار بگیرند.
- شیرازه دوزی علاوه بر آنکه باعث استحکام فرش و افزایش طول عمر آن می‌شود باعث می‌شود که فرش زیبایی قابل توجهی به خود بگیرد. حتی گران ترین فرش ماشینی نیز بدون داشتن شیرازه نمی‌تواند زیبایی و جذابیتی برای افراد داشته باشد.
انواع شیرازه دوزی
در حقیقت برای شیرازه دوزی فرش به سوزن، نخ چرم دوزی و خامه نیاز است و می‌توان از این مواد به روش‌های مختلفی استفاده کرد. شیرازه از سه تا پنج تار هم رنگ ساخته شده که در کناره فرش به دور 2 تا 6 چله تابیده می‌شود و به نظم کناره‌های فرش، جلوگیری از پاشیدگی تارها و پوشش سرپودها کمک می‌کند. شیرازه دوزی در اصل به 5 روش مختلف انجام می‌شود که هر کدام می‌تواند ویژگی‌ها، قابلیت‌ها و کاربردهای متفاوتی داشت باشند. این روش‌ها به شرح زیر می‌باشند:
- متصل
- منفصل
- متخاصم
- متقاطع
- چند ردیف
شیرازه دوزی فرش ماشینی
شیرازه دوزی همانند ریشه دوزی فرش می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود که روش ماشینی آن امروزه رواج بالایی دارد که معمولاً برای فرش‌های ماشینی به کار می‌روند. در شیرازه دوزی ماشینی تمامی کارهای شیرازه دوزی توسط دستگاه‌ها و ماشین‌ها انجام می‌شود و افراد فقط در تعیین جنس و رنگ فرش، رنگ و نوع نخ و … دخالت دارند. در این روش از دستگاه‌های سردوز صنعتی استفاده می‌شود و شیرازه‌های فرش مجدداً بافته خواهند شد. به صورت کلی فرش‌های ماشینی در مقایسه با فرش‌های دستبافت مقاومت کمتری در برابر پوسیدگی و بیدزدگی دارند و همین امر باعث می‌شود که بیشتر به شیرازه دوزی نیاز پیدا کنند.
شیرازه دوزی فرش دستباف
بر خلاف روش شیرازه دوزی فرش ماشینی که تمامی کارها توسط دستگاه‌ها انجام می‌شود در این روش صفر تا صد کار توسط دست و افراد حرفه‌ای انجام خواهد شد. در این روش رفوگر با توجه به رنگ و ضخامت فرش می‌تواند یک نخ مناسب را انتخاب کند و اقدام به شیرازه دوزی فرش نماید. از آنجایی که فرش‌های دستبافت دارای بافت ظریف‌تری هستند و از الیاف خاصی بافته می‌شوند، شیرازه دوزی در آنها اهمیت بیشتری خواهد داشت. به همین دلیل باید با دقت و حساسیت بیشتری انجام شود.
هزینه شیرازه دوزی
به صوت کلی برای رفع سوختگی فرش، تعمیر و ترمیم، شیرازه دوزی، ریشه بافی و … نمی‌توان یک قیمت و هزینه مشخص تعیین کرد چرا که می‌تواند تحت تأثیر فاکتورها و پارامترهای مختلفی باشد. از جمله مهم‌ترین عواملی که در تعیین قیمت شیرازه دوزی مؤثر هستند می‌توان به موارد مختلفی همچون نوع فرش، میزان آسیب وارد شده به فرش، هزینه نواردوزی، هزینه‌های مربوط به نخ و … اشاره کرد. به صورت کلی شیرازه دوزی فرش یک کار کاملاً تخصصی و حرفه‌ای است و افراد عادی نباید اقدام به انجام این کار بکنند.
جمع‌بندی نهایی
شیرازه فرش‌ها به عنوان یکی از ارکان اصلی فرش‌ها شناخته می‌شود که می‌تواند پرزها و تارهای فرش را در کنار هم نگه دارد. در حقیقت شیرازه می‌تواند حکم یک قاب را برای فرش داشته باشد و آن را در یک چهارچوب نگه دارد. شیرازه فرش ممکن است تحت شرایط ویژه‌های همچون رطوبت، بیدخوردگی، پارگی و … دچار آسیب و خسارت شود و نیاز به ترمیم و تعمیر پیدا کند. شیرازه دوزی در حقیقت یک کار کاملاً تخصصی و حرفه‌ای است و لازم است برای انجام آن از خدمات بهترین قالیشویی و نیروهای متخصص استفاده کرد.
