آشنایی با فرآیند آهار و تکمیل در فرش ماشینی

آهار و تکمیل فرش چیست؟

برخلاف فرش‌های دستبافت که بر روی دار قالی و توسط نیروهای انسانی بافته می‌شوند، فرش‌های ماشینی توسط دستگاه‌های بافت تولید شده و به صورت خام و رولی از دستگاه خارج خواهند شد. برای آنکه این فرش‌های خام قابلیت استفاده داشته باشند به صورت تخته‌ای برش داده می‌شوند و سپس به بخش کنترل کیفیت و رفوگری انتقال داده خواهند شد. در بخش رفوگری، آهار و تکمیل در فرش ماشینی به بررسی و برطرف کردن عیوب مختلف فرش مانند وجود نخ خاب مرده، شل بودن ریشه‌ها، مشکل داشتن کناره‌ها، بیرون‌زدگی نخ خاب، ناهمواری‌های سطح فرش، پرز آلود بودن فرش، مشکل در تراکم فرش ماشینی و …پرداخته می‌شود و هرگونه عیب و ایرادی از فرش برطرف می‌شود تا فرش به صورت آماده و قابل استفاده به دست مشتری برسد.

مراحل فرآیند آهار و تکمیل در فرش ماشینی

همان‌طور که گفته شد فرش‌های خام بافته شده به شکل رول از دستگاه خارج می‌شوند و ممکن است عیب یا عیب‌های متعددی داشته باشند و برطرف کردن آنها باید عملیات مختلفی انجام شود بنابراین تکمیل فرش ماشینی در چندین مرحله انجام خواهد گرفت. تمامی مراحل آهار و تکمیل فرش به شرح زیر می‌باشند:

مرحله اول: پشت پاک کنی

به صورت کلی دستگاه‌های بافت فرش قادرند که فرش‌ها را به صورت جفتی (زیر و رو) ببافند و بعضی از دستگاه‌های قدیمی مانند دستگاه ماکویی در پشت فرش‌ها نخ خاب مرده به جای می‌گذارند. در اولین مرحله از پروسه آهار و تکمیل فرش ماشینی باید این نخ‌های مرده از فرش جدا شوند. در این مرحله باید رول‌های فرش به ماشین پشت پاک کنی منتقل شوند و این دستگاه با استفاده از تیغه‌های برش دهنده و شانه‌های نوسان کننده خود انواع نخ‌های اضافه را از داخل فرش بیرون کشیده و جدا می‌کند. بعد از آنکه نخ و پرزهای شناور از فرش بیرون آورده شد توسط شانه‌های جدا کننده از پشت فرش جدا می‌شوند. بعد از آنکه این مرحله به اتمام رسید فرش‌های زیر و رو کاملاً شبیه هم می‌شوند. به‌گونه‌ای که تشخیص زیر و رو بودن آنها بسیار مشکل خواهد شد.

مرحله دوم: تمیز کردن فرش

بعد از انجام مرحله اول از آهار و تکمیل در فرش ماشینی تمامی مواد و ضایعاتی که از فرش‌ها جدا شده‌اند به صورت نخ‌های ضخیم به صنعت پتوبافی و روفرشی ارسال می‌شوند. همچنین ضایعات نامرغوب فرش برای تولید پشتی‌ها، ایزوگام، عروسک‌سازی و … استفاده می‌شوند. تمامی فرش‌های ماشینی بعد از آنکه توسط دستگاه بافته شدند حتماً باید از ماشین‌های تمیز کردن عبور داده شوند. این دستگاه‌ها از تعدادی برس ویژه، مکنده‌های قدرتمند و زننده‌های مختلفی برخوردارند و می‌توانند به خوبی فرش‌ها را تمیز نمایند.
نخ‌های شناور و پرزهای آزاد با ضربه‌های زننده دستگاه از لابه‌لای فرش بیرون کشیده می‌شود و در نهایت همه مواد اضافی توسط دستگاه مکنده از سطح فرش جمع می‌گردد. بعد از اتمامی مرحله تمیزکاری فرش تمام سطح فرش به خوبی نمایان شده و هرگونه عیب و ایراد آن به خوب مشخص می‌شود و کار برای رفوگری راحت‌تر می‌گردد. در مقاله‌ای تحت عنوان ریشه دوزی فرش می‌توان اطلاعات دقیقی از بافت و جایگزینی ریشه‌های فرش به دست آورد و با وسایل مورد نیاز این کار آشنا شد.

مرحله سوم: رفوگری فرش

یکی دیگر از مهم‌ترین مراحل تکمیل فرش ماشینی مرحله رفوگری است که بعد از مراحل پشت پاک کنی و تمیز کردن انجام می‌شود. بعد از آنکه مراحل اول و دوم به خوبی انجام شدند سطح فرش به خوبی نمایان شده و هرگونه عیب و ایراد بر روی آن مشخص می‌شود. در این مرحله فرش به ماشین رفوگری منتقل می‌شود و در این ماشین از پشت بر روی یک سطح شیب‌دار پهن می‌شود. سپس به پشت فرش نور کافید تابانده می‌شود تا تمامی ایرادت آن از جمله دو رنگی، بی پودی، خاب کندگی، ناهموارهای خاب، رگه، شکستگی نقشه و … مشخص شود. بعد از مشخص شدن ایرادات به برطرف کردن آن پرداخته می‌شود و اقدامات لازم انجام می‌گیرد.
· امروزه شرکت‌های قالیشویی به واسطه داشتن نیروهای متخصص و دستگاه‌های مجهز خدمات مختلفی همچون خدمات ترمیم فرش ارائه می‌کنند و چنانچه فرشی دچار آسیب شده باشد می‌توانند به بهترین شکل ممکن آن را ترمیم کنند.

مرحله چهارم: تراش یا شیرینگ

تراش یا شیرینگ یکی دیگر از مهم‌ترین مراحل آهار و تکمیل در فرش ماشینی است که در آن سطح فرش از نظر ارتفاع یکنواخت می‌شود. در حقیقت در مرحله پرداخت فرش هرگونه برآمدگی و فرورفتگی در سطح فرش برطرف می‌شود و سطح آن کاملاً یکدست می‌گردد. در تعدادی از شرکت‌های بزرگ تولید فرش حتی پشت فرش‌ها نیز توسط دستگاه‌های مخصوص تراش داده می‌شود و هرگونه پرز به جای مانده از آن حذف می‌گردد. بعد از آنکه سطح فرش تراش داده شد توسط مکنده‌های بسیار قوی صنعتی تمیز می‌شود و گردوغبار و پرزهای آن از بین می‌رود. البته دستگاه‌های بافنده مدرن امروزی نیاز به تراش و شیرینگ را به حداقل رسانده‌اند و فرش‌هایی مانند فرش 1500 شانه نیاز کمی به تراش و شیرینگ دارند.

مرحله پنجم: آهارزنی فرش

برای آهار و تکمیل فرش نخ‌های خاب به شکل نیم‌دایره دور نخ‌های تار گره می‌خورند و مانند حرف انگلیسی U قرار می‌گیرند و این باعث می‌شود که استحکام زیادی نداشته باشند و همین امر باعث می‌شود که به عملیات آهارزنی نیاز باشد. البته باید توجه داشت که در فرش‌های مدرن امروزی آهار نقش کمرنگی در استحکام آنها دارد. در دستگاه‌های مدرن بافندگی فرش نوع و نحوه گره فرش‌ها متفاوت است به همین دلیل از روش آهارزنی در تولید فرش‌های ماشینی در کارخانه‌ها استفاده می‌شود. بعد از آنکه آهارزنی فرش تمام شد به قسمت خشک‌کن انتقال داده می‌شود و فرش به صورت کامل خشک و تمیز می‌شود. در مقاله‌ای تحت عنوان شستشوی فرش نجس به بررسی نحوه شستشوی فرش‌های نجس پرداخته شده است که می‌تواند اطلاعات بسیار مفیدی به خوانندگان ارائه کند.

مرحله نهایی: آماده‌سازی پایانی فرش

بعد از آنکه تمامی مراحل آهار و تکمیل در فرش ماشینی گفته شده به صورت دقیق و مرتب انجام شد لازم است که در پایان عملیات بخارزنی فرش و همچنین تراش مجدد آن انجام شود تا هرگونه ناهمواری و ناصافی آن برطرف شود. بعد از بخارزنی و تراش دوباره فرش باید توسط دستگاه‌های مکنده قوی تمیز شود و عملیات زیگزاگ، ریشه زنی و … به اتمام برسد.

جمع‌بندی نهایی

از آنجایی که فرش‌های ماشینی توسط دستگاه‌های بافنده تولید می‌شوند ممکن است در اثر خطاهای سیستمی و … ایرادات و مشکلاتی در فرش ایجاد شود که نیاز به رفع و رجوع داشته باشند. فرآیند آهار و تکمیل در فرش ماشینی به همین منظور انجام می‌شود و هرگونه ناهمواری، وجود نخ خاب مرده، شل بودن ریشه‌ها، مشکل داشتن کناره‌ها، بیرون‌زدگی نخ خاب، پرز آلود بودن فرش و … در این فرآیند برطرف خواهد شد. همچنین برای رفع چنین مشکلاتی در فرش‌هایی که خریداری شده و مورد استفاده قرار گرفته‌اند می‌توان از خدمات بهترین قالیشویی در تهران استفاده کرد.