فرش دستباف چند رج خوبه؟ نحوه رجشماری فرش دسبافت و ماشینی

فرش دستباف چند رج خوبه؟ سوال بسیاری از افرادی است که می‌خواهند فرش دستباف اصیل و با ظرافتی را خریداری کنند. بر همین اساس در این مقاله قصد از سایت قالیشویی نوین داریم ضمن معرفی رج های مختلف در فرش دستباف،  چگونگی محاسبه و یافتن رجشمار را در فرش های دستباف آموزش دهیم.

بررسی رجشمار

رجشمار در واقع مبنایی برای شناخت تراکم و ظرافت فرش است. در اغلب فرش های محلی رجشمار برای نخ درشت بافت در حدود ۲۵ الی ۳۰ تخمین زده می‌شود. با توجه به این امر چنانچه رجشمار قالی از ۵۰ کمتر باشد ضخامت نخ ها افزایش یافته و در نتیجه از ظرافت و تراکم فرش کم می‌شود.

رجشمار با اندازه فرش نیز ارتباط مستقیمی دارد. مثلاً دو فرش از نظر تعداد رج و تعداد گره با هم برابر هستند، اما یکی از فرش ها رجشمار بالاتری داشته و دیگری از رجشمار پایین‌تر برخوردار است. فرش دارای رجشمار بالاتر طبیعتاً تراکم گره‌ای بیشتری نیز دارد و گرانتر است. چرا که ظرافت و بافت نخ ها، زحمت بافت و صرف هزینه بیشتری را به دنبال دارد.

نحوه تشخیص رجشمار فرش آماده

شمارش تعداد گره‌هایی که در عرض فرش وجود دارد به شما در تعیین رجشمار کمک می‌کند، البته بایستی از پشت فرش اقدام به شمردن گره ها نمایید. رجشمار فرشهای ترکی باف از جمله فرش های تبریز از شمارش تعداد گره ها در هفت سانتی متر از عرض فرش مشخص می‌شود. به عنوان مثال زمانی که فرش دارای رجشمار ۵۰ است، متوجه خواهیم شد که ۵۰ گره در هفت سانتی‌متر از عرض فرش بافته گردیده است.

رجشمار فرش های فارسی باف از جمله فرش کاشان از شمارش تعداد گره ها در شش و نیم سانتی متر از عرض فرش معین می‌گردد. بر این اساس اگر فرش دارای رج شمار ۵۰ باشد نتیجه می‌گیریم که ۵۰ گره در شش و نیم سانتی‌متر از عرض فرش بافته شده است. بنابراین صرف اینکه بدانیم فرش دستباف چند رج خوبه کافی نیست. مثلا فرش های کاشان و تبریز که هر دو از رجشمار یکسانی برخوردار هستند را با هم مقایسه کنید. چنانچه در یک متر از عرض فرش تعداد گره را محاسبه نمایید، تعداد گره های فرش کاشان ۷۶۹ و تعداد گره های فرش تبریز ۷۱۴ گره خواهد بود. با توجه به تعداد گره های بیشتر فرش کاشان نتیجه می‌گیریم که از ظرافت بیشتری نسبت به فرش تبریز برخوردار است.

آشنایی با اجزای فرش دستباف ایرانی

فرش های دستباف ایرانی به طور کلی متشکل از اجزایی به شرح زیر هستند:

تار

به نخ هایی که در راستای طولی قالی کشیده می‌شوند و در انتها ریشه فرش را به وجود می‌آورند تار گفته می‌شود.

پود

به نخ هایی که در قسمت عرض قالی کشیده می‌شوند پود گفته می‌شود.

لبه های فرش

با درهم پیچیدن چند تار درون کلاف خامه قالیبافی لبه های فرش به دست می‌آیند.

گره فرش

همان گره هایی هستند که با استفاده از نخ های ابریشمی یا پشمی و همچنین ترکیبی از این دو بر روی تارهای قالی زده می‌شود تا فرش بافته شود.

چله

به تار و پود فرش که اغلب از جنس پنبه هستند چله فرش گفته می‌شود.

متداول‌ ترین اصطلاحات رجشمار در قالی‌ دستباف ایرانی

در حوزه فرش از جمله فرش دستباف اصطلاحات متداولی وجود دارد که برخی از آنها تنها در مناطق خاصی از کشورمان استفاده می‌شوند. در ادامه  مقاله فرش دستباف چند رج خوبه؟ به برخی از این اصطلاحات اشاره می‌کنیم.

تراکم گره

همانطور که اشاره شد اندازه فرش با رجشمار آن ارتباط مستقیمی دارد. بر این اساس هرچه رجشمار افزایش یابد به ظرافت فرش نیز افزوده می‌گردد.

در بسیاری از کشورها از اصطلاح تراکم برای توصیف ظرافت فرش کمک گرفته می‌شود. تراکم به تعداد گره در واحدهای معینی از جمله اینچ مربع یا دسیمتر مربع و همچنین مترمربع گفته می‌شود.

شش لا و نه لا

اصطلاح فوق مختص شهر نایین بوده و تعداد لای نخ که در تار فرش مورد استفاده قرار گرفته را نشان می‌دهد.

با توجه به این امر تعداد کمتر لای نخ سبب بافت ظریف‌تر فرش می‌شود. مثلاً فرش با نخ ۶ لا دارای رجشمار ۶۰ بوده و فرش با نخ ۹ لا دارای رجشمار ۵۰ است.

صدتایی

این اصطلاح برای فرش اصفهان رایج بوده که بر اساس آن تعداد صدتایی گره در کل عرض فرش مشخص می‌شود.

برخی مواقع نیز به تعداد گره ها در کل عرض فرش خفت گفته می‌شود. به عنوان مثال زمانی که برای فرش شش متری می گویند ۲۰ تا صدتایی یعنی ۲۰۰۰ خفت که در نتیجه عرض ۲ متری فرش متشکل از تعداد دو هزار گره است. شناخت این اصطلاحات به شما کمک می‌کند تا بدانید فرش دستباف چند رج خوبه!

خونه

خونه از اصطلاحات متداول در شهر کاشان است. تعداد ۱۰ گره در هر خونه وجود دارد. تعداد خونه نیز بر مبنای نصف عرض فرش محاسبه می‌شود. به عنوان مثال فرش ۶ متری که دارای ۴۶ خونه است یعنی در یک متر از عرض این فرش ۴۶۰ گره وجود دارد. در نتیجه فرش فوق دارای ۳۰ رج می‌باشد.

تون

تون از اصطلاحات رایج در شهر یزد است.  تعداد تون در واقع همان تعداد نخ تار است که در نصف عرض قالی استفاده می‌شود. هر دو تون معادل یک گره است که بر این اساس یک فرش ۶ متری ۸۴۰ تون متشکل از ۴۲۰ گره برای یک متر از عرض فرش خواهد بود. در نتیجه فرش فوق دارای ۲۸ رج می‌باشد.

جفت

جفت از اصطلاحات متداول برای فرش کرمان است. بر این اساس تعداد گره در ۱۴ سانتی متر از عرض فرش مشخص می‌گردد. به عنوان مثال قالی ۱۰۰ جفت متشکل از ۱۰۰ گره در ۱۴ سانتی‌متر خواهد بود که در نتیجه فرش فوق دارای ۲۸ رج است.

رجشمار فرش دستباف و مقایسه آن با تراکم فرش ماشینی

در فرش های ماشینی اغلب اصطلاح ۷۰۰ شانه، ۵۰۰ شانه و ۳۵۰ شانه به کار برده می‌شود. شانه در واقع همان شانه ماشین بافندگی بوده و عدد آن نشان دهنده تعداد دندانه در هر یک متر مربع از فرش است.

در هر شانه یک گره بافته می‌شود که در نتیجه فرش‌  ۷۰۰ شانه متشکل از ۷۰۰ گره در یک متر مربع از عرض فرش خواهد بود. بر این اساس تراکم این فرش معادل ۳۲ رج در فرش دستباف است. این نکته را نیز مد نظر داشته باشید که در بافت فرش های ماشینی اغلب بی گره یا از گره به شکل U استفاده می‌شود.

بهترین تعداد برای رجشمار فرش دستبافت

اگر قصد خرید فرش را دارید و می خواهید بدانید فرش دستباف چند رج خوبه؟ بهتر است بدانید که فرش های دستباف هر شهر و منطقه با یکدیگر تفاوت هایی دارند مثلاً  فرش ترک بافت محلی هریس در رجشمارهای بین ۲۰ تا ۳۵ بافت می‌گردد. اما برای فرش های دستباف شهر قم که اغلب از نخ ابریشم بافته شده‌اند بهترین رجشمار بین ۶۰ تا ۷۰تخمین زده می‌شود.

معرفی گره های مختلف در فرش های دستباف ایران و آسیا

در این بخش انواع گره هایی که در فرش های دستباف مناطق مختلف ایران و آسیا استفاده می‌شود را معرفی خواهیم کرد.

گره نامتقارن

این گره که به سنه یا گره فارسی معروف است برای بافت فرش های فارسی باف مورد استفاده قرار می‌گیرد. بافنده با استفاده از این تکنیک گره می‌تواند جزئیات بیشتر نقشه را با تراکم و ظرافت بالاتری ببافد. از گره نامتقارن در کارگاه های قالی‌بافی ایران، چین، مصر، ترکیه و هندوستان استفاده می‌شود.

گره متقارن

متقارن که به گره ترکی نیز معروف است ابتدا در کشور ترکیه ابداع گردید. استفاده از این گره به محکم‌تر کردن هرچه بیشتر بافت فرش کمک کرده و اغلب از آن  برای بافت فرش هایی با ضخامت بالا استفاده می‌شود. علاوه بر ترکیه نواحی قفقاز و همچنین در قسمت های غربی ایران از جمله اقوام کرد و ترک از این گره برای بافت فرش استفاده می‌کنند.

گره تبتی

گره تبتی از گره های کاملا متفاوت با دیگر گره ها است.

گره جفتی

در گره جفتی به جای ۲ تار از ۴ تار برای ایجاد گره یا بافت استفاده می‌کند. هرچند سرعت بافت این فرش بسیار سریع است اما باعث کاهش تراکم فرش نیز می‌گردد. اغلب در فرش های خراسان از گره جفتی به صورت متقارن یا نامتقارن استفاده می‌شود.

رجشماری و بررسی اهمیت آن

رج شماری در فرش آنقدر مهم است که اغلب می‌خواهیم بدانیم که فرش دستباف چند رج خوبه با توجه به اینکه گره ها در فرش های دستباف به وسیله دست زده می‌شوند و قالیباف می‌تواند در طی روز حدود ۸۰۰۰ گره بزند، می‌توان با ضرب تعداد گره ها در هر اینچ مربع از ابعاد فرش، نیرو و زمان مورد نیاز را برای بافت آن محاسبه کرد.

ترکیب درست نقشه و رنگ باعث زیبایی هرچه بیشتر فرش می‌گردد. پیچیدگی طرح فرش و همچنین مهارت بافنده نقش مهمی در کیفیت و زیبایی فرش ایفا می‌کند. بر همین اساس مقایسه فرش های دارای تراکم یکسان از روستاها، عشایر و سایر کشورها امری دشوار خواهد بود. ضمن اینکه هر کشور و قومی برای رجشماری قالی روش خاص و منحصر به فرد خود را دارد. همچنین هر کشور و قومی نیز از گره های مختلفی برای بافت فرش استفاده می‌کنند.

شمارش گره های فرش به روش ایرانی

ایرانیان از گذشته تا به امروز به منظور بررسی کیفیت بافت فرش از دو روش گره شماری و اندازه‌گیری  با خفت استفاده می‌کنند.

 گره‌ شماری

در این روش سنتی تعداد گره ها بر مبنای اصطلاحاتی از جمله رج و خفت  در یک بخش از فرش، شمارش و محاسبه می‌شوند.

اندازه‌ گیری تراکم با خفت

از این روش بسیار قدیمی  نیز به منظور بررسی تراکم فرش استفاده می‌شود. بر مبنای این روش تعداد گره ها در ۶ و نیم سانتی‌متر از عرض فرش شمارش می‌شوند. تعداد گره های بیش از ۷۵ نشان دهنده ظرافت و مرغوب بودن بالای فرش است و تعداد پایین‌تر از ۳۵ گره کیفیت پایین فرش را نشان می‌دهد.

نحوه رجشماری

یکی از روش های معمول برای رجشماری، شمردن تعداد گره ها در حدود ۷ سانتیمتر از عرض فرش است. در این روش تعداد گره  های بیشتر از ۸۵ نشان دهنده مرغوب بودن بالای فرش بوده و همچنین تعداد پایین‌تر از ۴۹ گره نشان دهنده کیفیت پایین فرش است.

سخن پایانی

اینکه فرش دستباف چند رج خوبه با توجه به نحوه رجشماری و نوع فرش دستباف بستگی دارد. در این مقاله ضمن بررسی روش های مختلف رجشماری در انواع فرش دستباف فارسی باف و ترکی باف به معرفی اصطلاحات رایج در قالیبافی  نیز پرداخته شد. شناخت این روش ها و اصطلاحات به شما کمک می کند تا با آگاهی بیشتری به خرید و انتخاب فرش دستباف مرغوب بپردازید.