نخ خاب چیست؟ + آشنایی با انواع نخ خاب

بافت فرش‌ها به هر شکلی (دستبافت و ماشینی) که انجام شوند می‌تواند یک اثر هنری زیبا و جذاب را به نمایش بگذارد. عوامل متعددی در زیبایی فرش‌ها مؤثر هستند که مهم‌ترین آنها شانه، تراکم، نقش فرش، نخ‌ها و تار و پود هستند. نخ خاب نیز از جمله مهم‌ترین فاکتورهایی است که می‌تواند در زیبایی فرش‌ها نقش پررنگی داشته باشد. در پاسخ به سؤال نخ خاب چیست باید گفت که خاب فرش همان فاکتوری است که می‌تواند زیبایی، نرمی و لطافت فرش‌ها به نمایش بگذارد. در ادامه مطلب به بررسی نخ خاب فرش، انواع آن و نقش بر روی زیبایی فرش پرداخته می‌شود.

نخ خاب چیست؟

به صورت کلی در بافت فرش‌ها از سه نوع نخ استفاده می‌شود که شامل نخ تار، نخ پود و نخ خاب هستند. نخ خاب با نام نخ پرز نیز شناخته می‌شود. این نخ‌ها در حقیقت همان گره‌ها و نخ‌های روی بافت فرش هستند و به راحتی قابل لمس هستند و هرچه نخ خاب از کیفیت بالاتری برخوردار باشد زیبایی بیشتری به فرش خواهد داد. در اصل کیفیت نخ خاب می‌تواند در تعیین قیمت فرش‌ها نیز تأثیر ویژه‌ای داشته باشد و در کنار تراکم فرش ماشینی و دستبافت در خرید آنها مؤثر باشد. نخ خاب از ضخامت‌های مختلفی برخوردار است و هر چقدر نمره نخ آن بیشتر باشد ضخامت کمتری خواهد داشت.

نقش نخ خاب چیست؟

همان‌طور که گفته شد نخ خاب در کنار نخ‌های تار و پود می‌تواند در کیفیت و زیبایی فرش‌ها نقش ویژه‌ای داشته باشد. امروزه نخ خاب از مواد مختلفی تولید می‌شوند و هرچه میزان ضخامت آنها بیشتر باشد ضخامت فرش نیز افزایش می‌یابد و در نهایت نشستن، خوابیدن و استفاده از فرش راحت‌تر خواهد بود. یکی از بارزترین نمونه‌های نقش نخ خاب در فرش‌های گبه دیده می‌شود چرا که این فرش‌ها از نخ‌های ضخیم و با ارتفاع بالاتری استفاده می‌کنند. هرچه نخ خاب ارتفاع بیشتری داشته باشد فرش از ضخامت بالاتری برخوردار است و در نهایت نرم‌تر و راحت‌تر است.

ارتفاع بیشتری نخ خاب باعث افزایش وزن فرش شده و در نتیجه از سر خوردن و لیز خوردن آن جلوگیری می‌کند و دیگر نیازی به استفاده پد فرش نخواهد بود. در مطلبی با عنوان پد فرش چیست به بررسی کامل پد، کاربردها و انواع آن پرداخته شده است می‌توان گفت نخ خاب اصلی‌ترین بخش فرش‌ها به شمار می‌رود و سهم بزرگی در زیبایی، کیفیت، وزن، ضخامت، قیمت و سایر فاکتورهای فرش دارد.

انواع نخ خاب

امروزه و در صنعت فرش می‌توان از انواع الیاف‌های مختلف به عنوان نخ خاب استفاده کرد. معمولاً در فرش‌های دستبافت از نخ خاب‌های طبیعی استفاده می‌شود اما در پاسخ به این سؤال که نخ خاب در فرش ماشینی چیست باید گفت نخ خاب در این نوع فرش‌ها می‌توان از انواع الیاف‌های مصنوعی تشکیل شده باشد و از تنوع و تعدد بالایی برخوردارند. از جمله رایج‌ترین انواع نخ خاب در فرش‌های ماشینی می‌توان موارد زیر را عنوان کرد:

• نخ خاب اکریلیک که از پرکاربردترین و باکیفیت‌ترین آنها به شمار می‌روند و شباهت بالایی به پشم دارد و از ویژگی‌های بی‌نظیری همچون پرزدهی بسیار ناچیزی، عمر طولانی، مقاومت عالی در برابر رطوبت، مواد شوینده، سایش و حرارت، داشتن ثبات رنگی، عدم داشتن بو، عدم ایجاد حساسیت، برگشت‌پذیری بالا، کشش‌پذیری بالا و لطافت بالا برخوردار است.
• نخ پلی‌استر که علاوه بر تولید فرش در صنایع دیگری نیز به کار می‌رود. این نخ‌ها از ویژگی‌هایی همچون دوام بالا، عدم ایجاد حساسیت، قابلیت شستشوی بالا، نرمی و لطافت بالا و قابلیت برگشت‌پذیری اشاره کرد.
• نخ پروپیلن که بیشتر در فرش‌های فانتزی و گبه به کار می‌روند و شباهت بالایی به نخ پلی‌استر دارد و مهم‌ترین ویژگی‌های آن مقاومت در برابر مواد شیمیایی، مقاومت در برابر شستشو، ثبات رنگی مناسب و قابلیت برگشت‌پذیری است.
• نخ فیلامنت که بر پایه نخ‌های پلی‌استر و پلی پروپیلن تولید می‌شوند و از ضخامت و حجم بالایی برخوردارند و می‌توانند حتی با نخ اکریلیک رقابت داشته باشند. عدم پرزدهی، براقیت بالا، ثبات رنگی، عدم ایجاد حساسیت، دوام بالا در برابر حرارت، شستشو و پارگی و برگشت‌پذیری بالا از مهم‌ترین ویژگی‌های این نخ خاب هستند.

ارتفاع نخ خاب

ارتفاع نخ خاب در اصل ارتفاع هر گره یا ریشه فرش را نشان می‌دهد و در فرش‌های ماشینی این ارتفاع بر اساس تعداد شانه و تراکم فرش‌ها مشخص می‌شود. در اصل هر چه تعداد شانه و تراکم فرش‌ها بیشتر باشد میزان ارتفاع خاب فرش کاهش پیدا می‌کند. در فرش‌های 700 شانه ارتفاع نخ خاب 11 میلی‌متری، در فرش‌های 1000 شانه 9 میلی‌متر و در فرش‌های 1200 شانه 8 میلی‌متر است. یک مطلب دیگر به عنوان فرش شگی چیست در مجله قالیشویی نوین نگارش شده که در آن به مفهوم کامل‌تر و جامع‌تری از ارتفاع نخ خاب فرش پرداخته می‌شود.

روش تشخیص نخ خاب چیست؟

در کنار تعداد شانه و تراکم، نوع فرش و سایر فاکتورها، نخ خاب نقش و ارزش بسیار زیادی در کیفیت فرش دارد. در زمان خرید آنها حتماً باید به این فاکتور توجه داشت. به صورت کلی تشخیص نخ خاب فرش کار ساده‌ای نیست و به تخصص و مهارت بالایی نیاز دارد. لمس کردن فرش، عدم داشتن بو، عدم داشتن پرز و … می‌توانند تا حدود زیادی کیفیت نخ خاب و فرش را نشان بدهند. خرید از برندها و فروشگاه‌های معتبر و همچنین توجه به شناسنامه فرش‌ها را می‌توان بهترین و مطمئن‌ترین روش برای تشخیص نخ خاب دانست. تشخیص نوع نخ خاب می‌تواند برای شرکت‌های قالیشویی نیز اهمیت بالایی داشته باشد. چراکه در این شرکت‌ها بر اساس نوع الیاف فرش‌ها از مواد و روش‌های شستشو استفاده می‌شود.

تأثیر نخ خواب در شستشوی فرش

همان‌طور که گفته شد نخ خاب در هر کدام از فرش‌های ماشینی می‌تواند از نظر نوع الیاف، ارتفاع و ضخامت متفاوت باشد و متناسب با تعداد شانه‌های فرش نیز ارتفاع آن افزایش یا کاهش خواهد یافت. نخ خاب می‌تواند در روش و نحوه شستشوی فرش‌ها نیز مؤثر باشد. چرا که هر کدام از الیاف‌های معرفی شده می‌توانند در برای مواد شوینده و حرارت واکنش‌های متفاوتی نشاند بدهند. برای شستن هر کدام از فرش‌ها با نخ‌های خاب متفاوت بهتر است که از خدمات بهترین قالیشویی استفاده شود.

جمع‌بندی نهایی

فاکتورهای مختلفی می‌توانند در زیبایی، جذابیت، کیفیت، نرمی و قیمت فرش‌ها تأثیر داشته باشند. مهم‌ترین آنها شانه و تراکم فرش است اما نخ خاب فرش اصلی‌ترین جز بافت فرش‌ها است. نخ خاب می‌تواند بر روی تمامی فاکتورهای عنوان شده تأثیر داشته باشد. در پاسخ به این پرسش که نخ خاب چیست باید گفت این نخ همان گره‌ها و نخ‌های روی بافت فرش هستند که راحت لمس می‌شوند. همچنین انواع مختلفی همچون اکریلیک، پلی‌استر، پلی پروپیلین، پشم، ابریشم و … دارند.